Święta Urszula Ledóchowska
1865 - 1939

Św. Urszula (po urodzeniu nadano jej imię Julia) Ledóchowska, zwana „Matuchną”, założyła zakon „Szarych Urszulanek” czyli Zgromadzenie Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego, którego misją jest wychowanie i nauczanie dzieci i młodzieży, służba na rzecz braci najbardziej potrzebujących i pokrzywdzonych oraz inne formy działalności zmierzające do ewangelizacji.

 

*****

 

1865: Loosdorf

Julia (przyszła Urszula), drugie z siedmiorga dzieci Antoniego Ledóchowskiego (1823–1885) i jego drugiej żony Józefiny („Sefina”) z domu Salis-Zizers, urodziła się 17 kwietnia 1865 r. w Loosdorf, Austria, około 80 kilometrów na zachód od Wiednia.  Historia jej rodziny, a w szczególności jej niezwykłej szwajcarsko-austriackiej matki Sefiny - „Matki świętych”, została opisana w osobnym artykule na temat jej rodziców, którzy włożyli wiele wysiłku w edukowanie i wpajanie swoim dzieciom silnego poczucia obowiązku wobec Boga, Kościoła Katolickiego i kraju ich ojca, Polski.

 

1873: St. Pölten

W 1873 r., kiedy Julia miała osiem lat, jej ojciec stracił dużo pieniędzy zainwestowanych w bank austriacki, który zbankrutował (3, s. 10).  Sprzedał Loosdorf, a rodzina przeprowadziła się nieco bliżej Wiednia, do St. Pölten, gdzie najstarsze dziewczynki podjęły naukę w „pensji Pań Angielskich” (1, s. 92) czy w klasztorze Marienfried (4, s.55).  Były to Siostry Loreto, czyli Instytut Błogosławionej Dziewicy Maryi, zajmujący się nauczaniem, założony przez Angielkę Marię Ward w 1609 roku.  Ich edukacja była na wysokim poziomie.  Julia była wesołą, muzykalną dziewczynką o znacznie bardziej wyluzowanej osobowości od Marii Teresy, przy czym była utalentowana i dobrze się uczyła.  Kiedy w 1880 r. ukończyła szkołę w wieku 17 lat, doskonale posługiwała się angielskim, francuskim i niemieckim, a także w mniejszym stopniu włoskim.  (Święta Maria Teresa z Kalkuty była kształcona w tym samym zakonie.)

 

Polski patriotyzm

Dzieci dorastały pod wiszącym w salonie (10, s.10) portretem jednonogiego dziadka, generała Ignacego, słuchając ojca opowiadającego historie o bohaterskiej obronie Modlina przez generała oraz o tym, jak to ich wspaniała babka stryjeczna, Maria Rozalia, broniła Kościoła Katolickiego w zaborze rosyjskim, za co została internowana i ostatecznie wydalona z Rosji. 

Na początku 1876 r. Julia towarzyszyła rodzinie w podróży do Wiednia, by spotkać się ze stryjem stryjecznym (synem Marii Rozalii i bratem stryjecznym ojca) kardynałem Mieczysławem Ledóchowskim.  Kardynał był wszędzie witany jako wielki bohater broniący zarówno Kościoła katolickiego, jak i polskiej kultury w obliczu kampanii Kulturkampfu Bismarcka.  Za tą działalność spędził dwa lata w więzieniu, został wydalony z zaboru niemieckiego i awansowany na kardynała.  Był teraz w drodze powrotnej do Rzymu.

Kardynał wywarł na Julii, jak i jej starszej siostrze, tak wielkie wrażenie, iż wzmocniło to ich patriotyzm i skłoniło je do nauki języka polskiego.  Lekcji w tym języku udzielał im ich ojciec.

 

1883: Lipnica Murowana

W 1879 r. starsza siostra Julii, Maria Teresa towarzyszyła ojcu w podróży do Polski.  Był to bardzo dramatyczny czas dla rodziny, ponieważ w Wilnie Maria Teresa zaraziła się tyfusem i ledwo przeżyła, podczas gdy w domu ich 12-letnia młodsza siostra Maria również się nią zaraziła i zmarła. 

Jednak ciepło z jakim byli przyjmowani przez swoich krewnych przekonało Antoniego do tego, że powinni rozważyć przeprowadzkę do Polski.  To było mocno wspierane przez Julię i jej rodzeństwo i w końcu rodzina przeprowadziła się do Lipnicy Murowanej, w zaborze austriackim Polski, w 1883 r., kiedy Julia miała 18 lat.  Przeprowadzka była po części finansowana przez kardynała, jak to opisano w artykule o jej rodzicach. 

Julia wykorzystała przeprowadzkę, aby poprawić swoją znajomość polskiego.  Kontynuowała naukę i poświęcała wiele czasu na dbanie o posiadłość i opiekowanie się i chorymi mieszkańcami miasteczka, w którym nie było lekarza.  Nie była zainteresowana imprezami towarzyskimi w Krakowie i stopniowo stało się dla niej jasne, że nie chce wyjść za mąż, ale ma powołanie na życie zakonne.

Na początku 1885 r. siostra Julii, Maria Teresa, zaraziła się ospą, a wkrótce potem także ich ojciec Antoni.  Ona wyzdrowiała, ale Antoni zmarł podczas ataku astmy 24 lutego 1885 r.

1886: Klasztor Urszulanek w Krakowie

W październiku 1885 r., siedem miesięcy po śmierci ojca, młodszy brat Julii, Włodzimierz, opuścił Uniwersytet Jagielloński w Krakowie i wstąpił do seminarium w Tarnowie.  W listopadzie jej starsza siostra, Maria Teresa opuściła dom, by zostać w Salzburgu damą dworu u księżniczki Alicji z Toskanii.

Matka Julii, Józefina, była zdruzgotana śmiercią jej ojca, tak więc trochę czasu upłynęło zanim Julia zebrała się na odwagę, aby jej powiedzieć, że także zamierza ją opuścić.  18 sierpnia 1886 r., w wieku 21 lat, wstąpiła do zakonu Urszulanek Unii Rzymskiej przy ul. Starowiślnej 9 w Krakowie jako Maria Urszula i od tego czasu nazywana była Urszulą.  Muzyka, malarstwo, a przede wszystkim edukacja były jej głównymi zainteresowaniami.  Miała wtedy przed sobą interesującą 20-letnią karierę:

● W 1889 r. trzy lata po wstąpieniu do zakonu składa ślubowania wieczystej profesji zakonnej.

● Zdobyła kwalifikacje nauczycielskie, ozdobiła kaplicę i namalowała przeznaczony na ołtarz obraz Świętej Rodziny.

● W latach 1896-97 studiowała w Beaugency i Orleanie i uzyskała dyplom uprawniający do nauczania francuskiego.

● W 1904 r. została wybrana przełożoną klasztoru w Krakowie.

● W 1906 r. (a) zorganizowała pierwszy dom akademicki dla studentek uczelni krakowskich, i (b) założyła pierwszą w Polsce Sodalicję Mariańską dla studentek.

● Na początku 1907 r. wyjechała do Rzymu, aby omówić zmiany w konstytucji zakonu urszulanek.

 

1907: Sankt Petersburg, Rosja

Podczas pobytu w Rzymie Urszula przyjęta została na audiencję przez papieża Piusa X.  Podczas tego spotkania potwierdziła, że jest gotowa przenieść się, by wspierać społeczność polską w Petersburgu.  W marcu otrzymała oficjalną prośbę od proboszcza parafii św. Katarzyny na Newskim Prospekcie w Petersburgu i w lipcu 1907 r., w wieku 42 lat, przybyła tam z inną urszulanką i została przełożoną misyjnej placówki urszulanek.

● Siostry natychmiast zaczęły nauczać, nie tylko dzieci polskiej społeczności, ale także społeczności innych krajów, zwłaszcza Finów.

● Urszula i jej współtowarzyszki uczą się rosyjskiego i zdają w tym języku egzamin państwowy, uzyskując dyplomy nauczycielskie.

● Założyły nowy klasztor, szkołę z internatem dla studentek w Petersburgu oraz prywatne gimnazjum żeńskie w pobliskim Merentähti w Finlandii.

● Kolejne siostry zainspirowane zostały do przyjazdu i w ciągu kilku lat ich liczba wzrosła do 24.

● Po uzyskaniu koniecznej dyspensy od papieża Piusa X siostry nosiły ubrania cywilne.  Zakon działał w ukryciu, ponieważ katolickie zakony zostały w Rosji zakazane.

● 26 sierpnia 1914 r., kilka tygodni po wybuchu pierwszej wojny światowej, władze carskie wydaliły Urszulę z Rosji.

1914: Skandynawia

Urszula zdecydowała się przenieść do Szwecji, aby być blisko swojej petersburskiej społeczności.  Tam dołączyły do niej inne siostry z Rosji. Zarabiała ucząc języków obcych i sama nauczyła się szwedzkiego.

● W marcu 1915 r. Urszula dołączyła do Głównego Komitetu Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, założonego w Szwajcarii przez Henryka Sienkiewicza, Ignacego Paderewskiego i Antoniego Osuchowskiego.

● Przez resztę wojny Urszula podróżowała po Szwecji, Danii i Norwegii, wygłaszając przemówienia wzywające do wsparcia.

● We wrześniu 1915 r. w Djursholmie pod Sztokholmem otworzyła instytut języków obcych dla dziewcząt
ze Skandynawii.

● We wrześniu 1917 r. otworzyła dom dla polskich sierot w Aalborgu w Danii.

1920: Polska

Polska uzyskała niepodległość w 1918 r., ale wojna przeciwko rosyjskim najeźdźcom trwała.  Urszula przyjechała na początku 1919 r. i zaczęła szukać nowego domu w Polsce.

● W 1920 r. Urszula kupiła nieruchomość w Pniewach koło Poznania, której patronem został św. Olaf, ku pamięci konsula norweskiego w Danii Solt-Nielsena, który ofiarował pieniądze na jej zakup.  Służy ona jako dom generalny zakonu w Polsce do dnia dzisiejszego.

● Pierwsze siostry i dzieci przybyły z Danii w sierpniu 1920 r.

● W 1923 r. Stolica Apostolska zatwierdziła Konstytucję Zgromadzenia Szarych Urszulanek, nowej kongregacji Urszulanek Serca Jezusa Konającego.

● W ciągu następnych kilku lat Zgromadzenie otworzyło kolejne domy, w tym ośrodki kultury, domy dziecka, żłobki, szkoły podstawowe i średnie, szkoły z internatem oraz domy studenckie w kilkunastu polskich miastach, w tym w Łodzi, Poznaniu, Sieradzu, Warszawie, Wilnie i Zakopanem (1, s. 101).

● Zgromadzenie założyło także dwie placówki we Francji i cztery we Włoszech.

● Wielokrotnie nagradzano Urszulę i jej Zgromadzenie, w tym Orderem Odrodzenia Polski nadanym przez Prezydenta Mościckiego w Pniewach w 1927 r., Krzyżem Niepodległości wręczonym przez marszałka Józefa Piłsudskiego w 1930 r. oraz Złotym Krzyżem Zasługi w 1937 r.

● Urszula i jej starsza siostra Maria Teresa napisały wspomnienia o swojej matce Józefinie z domu Salis-Zizers, które zostały następnie wykorzystane w poświęconej jej książce p.t. Lebendiges Christentum (Żyjące Chrześcijaństwo).  Urszula napisało do niej słowo wstępne (8).  Jej Zgromadzenie opublikowało polskie tłumaczenie w 1983 r. (9) - niezwykle rzadki, jeśli nie wyjątkowy przypadek córek publikujących książkę na cześć ich matki

 

1939: Zmarła w Rzymie

Urszula zmarła w Rzymie 29 maja 1939 r., w wieku 74 lat, w otoczeniu sióstr z klasztoru rzymskiego i jej brata Włodzimierza, przełożonego generalnego jezuitów.  Została pochowana na cmentarzu Urszulanek w Campo Verano.

Cuda w Polsce

● Siostra Danuta Pawlak, uznana za śmiertelnie chorą i nieuleczalną, zobaczyła we śnie Urszulę i siostry zaczęły modlić się do niej o interwencję.  15 lutego 1946 r. wstała wyzdrowiała i zaczęła sprzątać swój pokój po czym udała się do kaplicy na modlitwę.  Żyła do 1983 r.

● Jan Kołodziejski, który uległ poważnemu wypadkowi przy pracy.  Uznany za śmiertelnie rannego z wysoką gorączką modlił się ze zdjęciem Urszuli w rękach i wyzdrowiał 3 czerwca 1946 r.  Żył przez kolejne 41 lat, do 1987 r.  Uczestniczył w beatyfikacja Urszuli w Poznaniu w 1983 r.

● Daniel Gajewski kosił wilgotny trawnik w klasztorze Szarych Urszulanek w Ożarowie Mazowieckim 15 listopada 1996 r.  Kiedy próbował odłączyć przedłużacz, został porażony prądem i upadł, przy czym został pocięty przez kosiarkę.  Kiedy leżał unieruchomiony, Szara Urszulanka zbliżyła się do niego, odciągnęła kabel i zniknęła.  Jedyna zakonnica w klasztorze znajdowała się wówczas gdzie indziej.  Daniel wszedł do kaplicy, aby się modlić, a kiedy zobaczył obraz Urszuli, zdał sobie sprawę, że to ona
go uratowała.

 

1983: Beatyfikacja

Byłem bardzo rad, że wspólnie z moim ojcem Włodzimierzem, jego trzema siostrami - Jadwigą, Teresą i Inką, oraz z innymi członkami rodziny, byłem na uroczystości beatyfikacji Urszuli przez papieża Jana Pawła II w Poznaniu.  Była to pierwsza w historii beatyfikacja na ziemiach polskich, która odbyła się 20 czerwca 1983 r., na rok przed moim ślubem.

1989: Przeniesienie do Pniew

W 1989 r., 50 lat po śmierci Urszuli, jej wyjątkowo dobrze zachowane szczątki przeniesiono w pielgrzymce z Rzymu poprzez Loosdorf, Nowy Sącz, Lipnicę Murowaną, Kraków i Łódź do ostatecznego miejsca pochówku w pobliżu Domu Macierzystego w Pniewach.

2003: Kanonizacja

18 maja 2003 r. Urszula została kanonizowana w Rzymie przez papieża Jana Pawła II.  Nastąpiła zmiana pokoleń: mojego ojca i jego sióstr już nie było z nami, ale byłem uradowany tym, że były tam ze mną moja żona Joanna i moje dzieci Konrad i Krystyna.

Uwagi

W prawie 100 placówkach w 14 krajach na 5 kontynentach działa obecnie około 800 Sióstr Urszulanek.  Wykonują ogrom dobrej pracy jako katechetki, nauczycielki, opiekunki i mentorki zajmujące się rozwojem młodych ludzi.  Osoby, które zostały wykształcone przez Szare Urszulanki lub którymi one się opiekowały, wspominały je w rozmowach ze mną z wielką sympatią i miłością.

Wszystkie moje własne doświadczenia ze spotkań z Szarymi Urszulankami były bardzo pozytywne i do dzisiejszego dnia pamiętam ciepło i gościnność siostry mojego ojca, Józefy („Inki”) i jej koleżanek z sierocińców klasztornych, które tak często odwiedzaliśmy w Otorowie i w innej Lipnicy (niedaleko Poznania) w latach sześćdziesiątych, siedemdziesiątych i osiemdziesiątych.  Wszystkich zainteresowanych bardziej szczegółową historią życia Urszuli zachęcam do przeczytania biografii Inki (10).

Patrząc na zdjęcia i czytając o Świętej Urszuli, nie mam wątpliwości, że to ona inspirowała te uśmiechy.  Nic dziwnego, że nazywa się ją Matuchną lub Matką Niepodległości Polski; nie aby słowo miłość pojawiało się zbyt często w przypisywanych jej wypowiedziach, takich jak: „Moją polityką jest miłość”, albo „Jeszcze Polska nie zginęła, dopóki kochamy”.

 

Dzień Urszuli

Dwudziestego dziewiątego maja Kościół katolicki obchodzi święto św. Urszuli Ledóchowskiej.

Jan Ledóchowski, 2019 r.

 

 

Przypisy:

(1)  „… aby pozostał nasz ślad”.  Mieczysław Ledóchowski.  Wydawnictwo: Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, Wrocław 2002 r.  ISBN 83-7095-051-5, s. 97-104.

(2) Katalog wystawy Muzeum Historycznego m. st. Warszawy Ród Ledóchowskich, Ojczyźnie i Bogu wrzesień - listopad 2008 r.  Red. Barbara-Moszczyńska.  Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, Włocławek. ISBN 978-83-88477-83-6.

(3) Maria Teresa Ledóchowska, Dama Dworu – Matką Afryki.  Ks. Roberto Laurita, tłumaczenie Joanna Zienko.  Editions du Signe, Strasbourg, France, 2012 r. ISBN: 978-2-7468-2693-9.

(4) Matka Świętych.  Maria Marzani.  Zgromadzenie Sióstr Urszulanek SJK.  Rzym 1983 r.

(5) Plakat informujący o kanonizacji.  Zgromadzenie Sióstr Urszulanek SJK.  Warszawa 2003 r.

(6) Wikipedia.

(7) Matka Niepodległości Polski.  Moją polityką jest miłość.  Święta Urszula Ledóchowska.  s. Małgorzata Krupecka USJK i Barbara Moszczyńska.  Zgromadzenie Sióstr Urszulanek SJK.  Warszawa 2018 r.

(8) Lebendiges Christentum.  Żyjące Chrześcijaństwo.  Marie Marzani.  Druk und Berlag der St. Petrus Claver=Sodalität.  Wydawnictwo Sodalicji św. Piotra Klawera.  Salzburg 1935.

(9) Matka Świętych.  Maria Marzani.  Zgromadzenie Sióstr Urszulanek SJK.  Rzym 1983 r.

(10) Życie dla innych.  Urszula Ledóchowska.  Józefa Ledóchowska, córka Ignacego, młodszego brata św. Urszuli.  Pallottinum, Poznań 1984 r.  ISBN 83-7014-002-5.

(11) Wersja polska tego artykułu przygotowana z pomocą Władysława Bibrowskiego.