Błogosławiona Maria Teresa Ledóchowska
1863 - 1922

 

Błogosławiona Maria Teresa Ledóchowska, „Matka Afryki”, beatyfikowana przez papieża Pawła VI w 1975 r., założycielka Klawerianek, czyli Zgromadzenia Sióstr Misjonarek św. Piotra Klawera.  Tworzą one wspólnoty dla najbardziej potrzebujących z terenów misyjnych i współpracują w ich ewangelizacji.

*****

 

Loosdorf

Maria Teresa, pierwsze z siedmiorga dzieci Antoniego Ledóchowskiego (1823–1885) i jego drugiej żona Józefiny („Sefina”) z domu Salis-Zizers (1831–1909), urodziła się 29 kwietnia 1863 r. w Loosdorf, Austria, położonym około 80 kilometrów na zachód od Wiednia.  To był „najpiękniejszy dzień życia jej matki” (4, s. 43).   Historia jej rodziny, a w szczególności jej niezwykłej szwajcarsko-austriackiej matki Sefiny „Matki świętych”, została opisana w osobnym artykule na temat jej rodziców, którzy włożyli wiele wysiłku w edukację swoich dzieci i wpajanie im silnego poczucia obowiązku wobec Boga, Kościoła Katolickiego i kraju ich ojca, Polski.


Kiedy miała zaledwie pięć lat, Maria Teresa potrafiła już czytać i pisać.  Któregoś dnia jej matka zobaczyła, jak pisała coś zawzięcie w zeszycie i po dalszych dociekaniach odkryła, że był to scenariusz, w którym kluczową rolę odgrywają członkowie rodziny. Wkrótce zaczęła pisać wiersze.  W wieku ośmiu lat potrafiła całkiem dobrze grać na pianinie i pisała notatki na temat wizyt w galeriach sztuki i na Światowej Wystawie w Wiedniu.

St. Pölten

W 1873 r., gdy Maria Teresa miała 10 lat, jej ojciec stracił znaczną sumę pieniędzy zainwestowanych w bank austriacki, który splajtował (3, s.10). Sprzedał Loosdorf, a rodzina przeniosła się nieco bliżej Wiednia, do St. Pölten, gdzie najstarsze dziewczynki podjęły naukę w „pensji Pań Angielskich” (1, s. 92) czy w „klasztorze Marienfried” (4, s. 55).  Były to Siostry Loreto, czyli Instytut Błogosławionej Dziewicy Maryi, zajmujący się nauczaniem, założony przez Angielkę Marię Ward w 1609 r.  Jej kształcenie było bardzo dobre.  W wieku lat dwunastu Maria Teresa redagowała czasopismo szkolne.  Była poważną, roztropną dziewczynką i rozkwitła ku wielkiej dumie rodziców.  (Święta Maria Teresa z Kalkuty była kształcona w tym samym zakonie).

Dzieci dorastały pod wiszącym w salonie portretem jednonogiego dziadka, generała Ignacego, słuchając ojca opowiadającego historie o bohaterskiej obronie Modlina przez generała oraz o tym, jak to ich wspaniała babka stryjeczna, Maria Rozalia, broniła Kościoła Katolickiego w zaborze rosyjskim, za co została internowana i ostatecznie wydalona z Rosji.

Kardynał Mieczysław

Na początku 1876 r. Maria Teresa towarzyszyła rodzinie w podróży do Wiednia, by spotkać się z stryjem stryjecznym (synem Marii Rozalii i bratem stryjecznym ojca) kardynałem Mieczysławem Ledóchowskim.  Kardynał był wszędzie witany jako wielki bohater broniący zarówno Kościoła katolickiego, jak i polskiej kultury w obliczu kampanii Kulturkampfu Bismarcka.  Za tą działalność spędził dwa lata w więzieniu, został wydalony z zaboru niemieckiego i awansowany na kardynała.  Był teraz w drodze powrotnej do Rzymu.  Kardynał wywarł na 12-letniej dziewczynce tak wielkie wrażenie, iż uzyskała zgodę ojca na naukę języka polskiego, dwa lata później napisała do kardynała list po polsku po czym kontynuowała z nim korespondencję (1, s.93).   

Lipnica Murowana

W 1879 r. 16-letnia Maria Teresa towarzyszyła ojcu w długiej podróży do Polski, którą opisała w dzienniku pod tytułem Mein Polen (Moja Polska) i opublikowała pod pseudonimem Alexander Halka (5).  Ciepło jakim darzeni byli przez zamieszkałych w Polsce krewnych przekonało Antoniego do tego, aby rozważyć przeprowadzkę do Polski.  Jednak w Wilnie Maria Teresa zachorowała na tyfus i z trudem odzyskała zdrowie.  Choroba ta zabijała wtedy wiele dzieci w Europie.  W tym samym roku jej 12-letnia siostra Maria również się nią zaraziła i zmarła.

Maria Teresa wraz z jej rodzeństwem była za przeprowadzką rodziny, częściowo finansowaną przez kardynała - jak opisano w artykule o jej rodzicach - do Lipnicy Murowanej, w zaborze austriackim, w 1883 r., gdy miała 20 lat.  Wykorzystała ten pobyt, aby polepszyć znajomość polskiego, ale nie została tam długo.

Na początku 1885 r., kiedy Maria Teresa nie miała jeszcze 22 lat, zachorowała na ospę.  

Niedługo potem choroba ta dopadła także jej ojca, Antoniego, który zmarł podczas ataku astmy 24 lutego 1885 r.

Dramatyczne skutki ospy i tragiczna śmierć jej ukochanego ojca, jak również tyfus, który przeżyła kilka lat wcześniej, były dla Marii Teresy szokiem, który ją bardzo uszczuplił i oszpecił.  Ks. Laurita stwierdził, że spojrzała na siebie w lustrze i odważnie przyjęła swój los ze szczyptą humoru - i tak zaczęła w niej dojrzewać decyzja, by „uczynić coś wielkiego dla Boga” (3, s.12).  

W ramach rekonwalescencji wyjechała do uzdrowiska Gmunden w Austrii.

 

Dama Dworu w Salzburgu

Troje najstarszych dzieci opuszczało teraz dom: trzecie pod względem wieku, bardzo inteligentny Włodzimierz, udał się do Krakowa by studiować prawo, następnie przerzucił się na teologię i w październiku 1885 r. zapisał się do seminarium w Tarnowie.  Drugie, Julia (przyszła Urszula), postanowiła zostać zakonnicą i w 1886 r. wstąpiła do klasztoru urszulanek na Starowiślnej w Krakowie.  W uzdrowisku Gmunden najstarsza z rodzeństwa, Maria Teresa spotkała Alicję, wielką księżną Toskańską.  Przeprowadziła się do Salzburga, gdzie 1 grudnia 1885 r. została jej damą dworu.  Na dworze księżnej Maria Teresa planowała rozwijać swoje umiejętności i zamiłowanie do muzyki, malarstwa i literatury. 

Jednak szereg wydarzeń zmieniło życie Marii Teresy:

● Dwie Franciszkanki Misjonarki Maryi, który to zakon założony został w Indiach Brytyjskich w 1877 r., odwiedziły dwór z opowieściami o tym, jak starają się złagodzić głód, biedę i choroby.

● Dowiedziała się o wizycie kardynała Lavigerie w Londynie, który wezwał „chrześcijańskie kobiety Europy” do wykorzystania swoich talentów w celu wspierania walki przeciwko niewolnictwu w Afryce.

● Napisała sztukę Zaida o afrykańskiej niewolnicy.

● Jej wuj kardynał Mieczysław Ledóchowski gorąco ją zachęcał.

● Nawiązała kontakt z wieloma misjonarzami w ubogim świecie.

● Zaczęła pisać artykuły pod tytułem Echo z Afryki w niemieckiej gazecie St. Angela-Blatt, wzywając do wspierania misjonarzy.

● W listopadzie 1889 r. zaczęła wydawać oddzielny miesięcznik Echo z Afryki poświęcony wspieraniu pracy misjonarzy, a zwłaszcza walce z niewolnictwem.

 

1894: Sodalicja św. Piotra Klawera

W 1891 r. Maria Teresa opuściła dwór.  Bandycki napad, którego doświadczyła w ogrodzie pod Wiedniem zwiększył jej determinację do kontynuowania misji.  W wieku 31 lat, w 1894 r., przy wsparciu wuja, uzyskała zgodę papieża Leona XIII na założenie Sodalicji św. Piotra Klawera na rzecz Misji Afrykańskich.  Nie bez znaczenia jest fakt, że nazwa ta pochodzi od imienia Jezuity, który próbował uśmierzyć cierpienie afrykańskich niewolników przetransportowanych do Ameryki Południowej na początku XVII wieku.  Szacuje się, że osobiście ochrzcił około 300 000 ludzi i został patronem niewolników i marynarzy. 

Wkrótce po założeniu Sodalicji, miała ona pierwszą rekrutkę, Melanię von Ernst, subskrybentkę miesięcznika Echo z Afryki.  W 1895 r. dołączyła do nich Maria Jandl.  

Więcej młodych kobiet postanowiło przyłączyć się do tej inicjatywy i w 1896 r. zamieszkały w wiejskim domu zwanym Maria Sorg w Austrii, który obejmował kaplicę upamiętniającą klęskę Turków pod Wiedniem w 1683 r.  Zakonna drukarnia wydawała następujące publikacje: Echo z Afryki, Mała Biblioteka Afrykańska później pod tytułem Młodzież Afrykańska, Propaganda na rzecz Misji obecnie Afryka dla Chrystusa oraz Kalendarze św. Piotra Klawera i Kalendarze dla Dzieci.  Wszystkie zajmowały się zbieraniem funduszy i działaniami wspierającymi misję.

Sodalicja wyrosła wówczas na to, czym jest obecnie: Zgromadzenie Sióstr Misjonarek św. Piotra Klawera, czyli Siostry Klaweranki zajmujące się pracą misyjną, służące Kościołowi, potrzebującym i pokrzywdzonym.  Mają swoje społeczności w 23 krajach (6), w tym w Austrii, Polsce, Wielkiej Brytanii, Afryce i obu Amerykach, i działają w 78 krajach.  Ich strona internetowa zawiera mapę ich globalnej obecności.

1922: Zmarła w Rzymie

Na stronie internetowej Sióstr Klaweranek oraz w kilku broszurach i książkach, w tym wymienionych poniżej, w języku polskim, włoskim, francuskim i angielskim (1,2,3,4,7,8,9), życie Marii Teresy jest opisane bardziej szczegółowo.

Zmarła na gruźlicę 6 lipca 1922 r. w stosunkowo młodym wieku 59 lat.  Zdjęcie paszportowe wykonane rok wcześniej pokazuje, jak bardzo była wymęczona i wychudzona.  Została pochowana na cmentarzu w pobliżu kościoła św. Piotra.  Później, w 1935 r. jej zwłoki zostały przeniesione do Generalnego Domu Macierzystego Zgromadzenia Sióstr Klawerianek przy Via dell'Olmata w Rzymie.

Dwa Cuda

Dwa zdarzenia we Włoszech w latach 1930tych zostały uznane za cuda (6).

Guiditta De Rivo, pochodząca z Velletri, została potrącona przez pędzący motocykl i jej trzymiesięczne dziecko zginęło na miejscu.  Została unieruchomiona w wyniku wielu obrażeń i złamania miednicy.  Powierzyła się opiece Matki Marii Teresy Ledóchowskiej i wkrótce potem podniosła się z łóżka, poprosiła o swoje ubranie i opuściła szpital.

Vincenza Mazzeotti, pochodząca z Flavetto di Rovito, cierpiała na ciężką ropowicę lewego kolana.  4 lipca 1936 r. lekarz uznał, że operacja jest konieczna.  5 lipca otrzymała kopię publikacji Echo z Afryki i powierzyła się wstawiennictwu Marii Teresy.  6 lipca, w dzień Marii Teresy, kiedy miała odbyć się operacja w szpitalu, wstała z łóżka.  Jej noga już wyzdrowiała.

1975: Beatyfikacja

W czasie okazałej ceremonii, która odbyła się w Rzymie 19 października 1975 r., papież Paweł VI ogłosił Marię Teresę błogosławioną.  Miałem szczęście być obecnym na tej uroczystości.  Miałem zaledwie 22 lata, ale dowiedziałem się, że wśród moich starszych krewnych, z których już żaden nie żyje, toczył się spór na temat narodowości Marii Teresy.  Według Mieczysława (1, s. 95-6) polskie duchowieństwo, które przybyło i było przekonane, że jest Polką, było zbulwersowane tym, że postępowanie prowadzone było w większości po niemiecku, a nie po polsku, w wyniku czego zbojkotowali przyjęcie (czy też nie zostali na nie zaproszeni?) w ambasadzie Austrii, która uznała ją za Austriaczkę.  Mój ojciec napisał psotny artykuł zatytułowany Spór o Błogosławioną Ciotkę opublikowany 1 lutego 1976 r. w emigracyjnym londyńskim tygodniku Wiadomości, w którym zacytował kardynała Ślipyja, patriarchę Kościoła greckokatolickiego: "Co się tam spieracie o ciotkę.  Wy Ledóchowscy ani Polaki, ani Austriaki, ale po prostu Ukraińcy!"

 

 

Uwagi

● To prawda, że my Ledóchowscy, najpierw zwani Halka, zaczęliśmy nasz ród w Rusi w Księstwie Kijowskim ponad tysiąc lat temu i wraz z księciem Włodzimierzem najpierw przyjęliśmy greckie prawosławie.  Historia rodu.

● Podobnie jak inne wiodące rodziny regionu, prawdopodobnie w XV wieku przeszliśmy na katolicyzm.  Nasz region znajdował się wówczas w Wielkim Księstwie Litewskim.

● Później byliśmy obywatelami Rzeczpospolitej Obojga Narodów (Polski i Litwy, gdzie używano języka ruskiego), ale potem spolonizowaliśmy się i język ruski poszedł w niepamięć.

● Zanim Rzeczpospolita została podzielona między trzy imperia: Prusy, Austrię i Rosję, uważaliśmy się przede wszystkim za Polaków. 

● Ale kilka gałęzi naszej rodziny zamieszkiwało w zaborze austriackim, gdzie warunki były względnie łagodne, po czym wielu z nich osiadło w samej Austrii i ostatecznie uważało się głównie za Austriaków.

● Maria Teresa była wychowywana pośród opowieści o jej dziadku generale Ignacym i jej babci ciotecznej Marii Rozalii, która broniła Polski i Kościoła przed Rosyjskim uciskiem. 

● Maria Teresa dość dobrze znała swojego wuja kardynała Mieczysława, który bronił Kościoła i Polski przed Niemieckim naporem.

● Było to typowe dla narodowego wysiłku w celu obrony polskiej religii, tożsamości narodowej i jej przyszłości.

● Ze względu na patriotyczną tradycję rodzinną, kilka lat życia spędzonych w Lipnicy Murowanej oraz znajomość języka, Polacy uważają ją za Polkę - podobnie jak innych członków diaspory lub Polonii, których uważają za Polaków.  Maria Teresa uzyskała polski paszport w 1921 r., co świadczy o jej własnym wyborze obywatelstwa.

● Ale ponieważ Maria Teresa urodziła się w Austrii, była wykształcona i pracowała posługując się doskonałym językiem niemieckim, można zrozumieć, dlaczego Austriacy uważają ją za jedną z nich.  Zrobili film dokumentalny o niej w 2022 r.

● Rząd polski był wtedy komunistyczny i dość wrogo nastawiony do Kościoła katolickiego, w żadnym wypadku nie udzieliłby Marii Teresie takiego samego oficjalnego wsparcia, jakie otrzymała od rządu austriackiego.

● Prawda jest oczywiście taka, że w obecnych czasach rozprzestrzenieni w całej Europie jesteśmy naprawdę Europejczykami i powinniśmy wspierać cywilizację i tolerancję, gdziekolwiek przebywamy.

● To zdumiewające i godne podziwu, że pośród tych wewnątrz-europejskich nacjonalistycznych swarów Maria Teresa wspierała misjonarzy starających się łagodzić tragiczny los niewolników, chorych, biednych i głodnych w trzecim świecie, w którym nigdy jeszcze nie była.

● Co za kontrast wobec wstrętnych populistycznych, samolubnych, nacjonalistycznych polityków z 2019 r. w takich krajach, jak USA, Wielka Brytania i Polska, którzy szczują przeciwko „Latynosom”, „Paneuropejczykom”, „Polakom”, „obywatelom znikąd” i „ludziom z pasożytami i chorobami”, używając ich jako broni do zdobywania władzy i pieniędzy oraz prowadzenia zdecydowanie niechrześcijańskiej polityki wobec biednych i potrzebujących, często przy milczącej akceptacji „chrześcijańskich” przywódców kościoła.

● Siostry Klawerianki oddane są globalnej, chrześcijańskiej misji i zasługują na wszelkie możliwe wsparcie.

 

Dzień Marii Teresy

Szóstego lipca Kościół katolicki obchodzi święto błogosławionej Marii Teresy Ledóchowskiej.

 

Jan Ledóchowski, 2019 r., zaktualizował w 2022 r.

 

 

Przypisy:

(1) „… aby pozostał nasz ślad”  Mieczysław Ledóchowski.  Wydawnictwo: Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, Wrocław 2002 r. ISBN 83-7095-051-5, s. 92-96.

(2) Katalog wystawy Muzeum Historycznego m. st. Warszawy Ród Ledóchowskich, Ojczyźnie i Bogu wrzesień - listopad 2008 r.  Ed. Barbara-Moszczyńska.  Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, Włocławek.  ISBN 978-83-88477-83-6.

(3) Maria Teresa Ledóchowska, Dama Dworu – Matką Afryki.   Ks. Roberto Laurita, tłumaczenie Joanna Zienko. Editions du Signe, Strasbourg, France, 2012 r. ISBN: 978-2-7468-2693-9.

(4) Matka Świętych.  Zgromadzenie Sióstr Urszulanek SJK.   Rzym 1983 r.

(5) Mein Polen (Moja Polska) jest kronikarskim zapisem wycieczki 16 letniej Marii Teresy z jej ojcem Antonim po Polsce od 3 lipca do 13 września 1879 r.  Oprawa płócienna, złocenia, 166 stron.  Wydany w Wiedniu, 1892 r.  (2, s.161).

(6) Wikipedia.

(7) Une Ame d'Apôtre, La Comtesse Ledóchowska.   Dusza Apostoła, hr. Ledóchowska.  Sodalité de Saint Pierre Claver.  Wydawnictwo Sodalicji św. Piotra Klawera.  Rzym 1931 r.

(8) La Mère des Missions d'Afrique.  La Comtesse Marie-Thérèse Ledóchowska.  Matka Afrykańskich Misji.  Hr. Maria Teresa Ledóchowska.  Ugo Mioni.  Zredagowane tłumaczenie z języka włoskiego.  Casa Editrice Marietti, Turyn - Rzym, 1932 r.

(9) The Servant of God.  Mary Theresa Countess Ledóchowska.  Sługa Boży.  Maria Teresa hr. Ledóchowska.  Valeria Bielak.  The Sodality of St. Peter Claver, Wydawnictwo Sodalicji św. Piotra Klawera.  Saint Paul, Minnesota.  Drugie wydanie 1944 r.

(10) Lebendiges Christentum. Żyjące Chrześcijaństwo.  Marie Marzani.  Druk und Berlag der St. Petrus Claver Sodalität, Wydawnictwo Sodalicji św. Piotra Klawera. Salzburg 1935 r.

(11) Wersja polska tego artykułu przygotowana z pomocą Władysława Bibrowskiego.